Antti Tuomainen: Čovjek koji je umro
Sarajevo Publishing, Sarajevo, 2022. Sa finskog preveo Boris Vidović.
Toksičnost, odnosno količina otrova je tolika da bi to oborilo i nilskog konja. A to što ti još uvijek sjediš i odlaziš na posao, vjerovatno je zato jer si trovan tokom vrlo dugog perioda, pa je i otrov imao vremena da se nakupi u tvom organizmu i ti si se nekako uspio na to naviknuti.
Roman Čovjek koji je umro, finskog pisca Anttia Tuomainena, savršen je spoj urnebesnog crnog humora, sižea triler žanra, te filozofskog propitivanja svrhe ljudskog postojanja, odnosa života i smrti. Kao što naslov nagovještava, roman govori o čovjeku čija smrt je na silu ubrzani proces, vreba ga iza svakog ćoška. Iako je smrt svakog živog bića neminovna i neizbježna, naglo buđenje svijesti o vlastitoj smrti koja će doći kroz nekoliko dana, najkasnije nekoliko sedmica, daje glavnom junaku određenu dozu hrabrosti, koju u suprotnom ne bi nikada ni spoznao. Smrt je predstavljena kao motivaciona sila koja “otvara oči”, mijenja odnos prema svakodnevnici.
Glavnog junaka Jaakkoa Kaunismu, uspješnog čovjeka u tridesetim godinama, susrećemo u prelomnom trenutku njegovog života, u doktorskoj ordinaciji, kada saznaje da je u njegovom organizmu neidentificirani otrov kojim je trovan polako, ali svakodnevno. Siže triler žanra počiva na junakovoj potrazi za istinom, otkrivanjem niza spletki, zavjera, tajni. Tako i Jaakko, izrazito pronicljivo i studiozno kreće u borbu protiv nepoznatog ubice.
Na samom početku romana Jaakko nije sam u svom nastojanju, želi razgovarati sa suprugom, ona je predstavljena kao njegov oslonac, osoba od povjerenja. Međutim, kao da vijest o skoroj smrti nije dovoljan preokret, Jaakkov povratak kući donosi još jedan sloj zapleta, saznaje da ga supruga vara, gubi oslonac i postaje usamljeni pojedinac koji ne može vjerovati nikome. Kao vlasnik uspješne firme koja na japanskom tržištu prodaje kvalitetne finske matsutake gljive, na njegovom spisku potencijalnih ubica nalazi se svega nekoliko ljudi, počevši od supruge i njenog ljubavnika koji su glavni osumnjičeni. Pored saznanja o nadolazećoj smrti i supruzinoj aferi, Jaakko otkriva konkurentsku firmu koja planira preoteti posao izvoza matsutake gljiva, što otvara vrata za izrazito kompleksan zaplet. Neobični konkurenti, njihove iznenadne, bizarne smrti, policijske istrage, sve to kraj Jaakkovog života čini uzbudljivim bijegom od zone komfora.
Antti Tuomainen ovim romanom uranja u atmosferu skandinavskog noir žanra, a daje joj notu bizarnog, uzbudljivog crnog humora koji nikoga neće ostaviti ravnodušnim.
Glavni junak je čovjek s kojim se možemo poistovjetiti, on umire, ubijen je i svjestan je toga, a pored toga prolazi kroz najteže trenutke svog braka, te posla kojeg je napravio iz ničega, proklinje višak kilograma koji ga proganja i kada umire, čak se i zaljubljuje, ponovo otkriva osjećaje koji život čine vrijednim življenja.
Roman počinje autoreferencijalnim upozorenjem: Pisac je sebi dopustio veliku slobodu što se tiče geografije, medicine, prirodnih nauka i vremena. U ostalim stvarima priča je potpuno istinita.Nakon upozorenja slijedi prva cjelina romana, koja je naslovljena jednostavno kao Smrt, nakon čega slijedi Život, i u konačnici Ljubav. Čovjek koji je umro je priča o čovjeku koji zahvaljujući smrti otkriva i živi život. Priča je istinita u onoj mjeri u kojoj se poistovjetimo s njegovom situacijom, osvijestimo, kroz prizmu humora i žaljenja koje je lišeno patetike, smrt koja je neizbježna, važnost hrabrosti suočavanja sa životom, izazovima, usponima i padovima.
_________________
Zerina Kulović
Dunjalučar – Magazin za filozofiju, kulturu i umjetnost